Skip navigation

Aliki II

Aliki is an expensive dog. She was a stray, humiliated, kicked and beaten for so long, that I felt she needed to be treated like a princess for the rest of her life. In case that sounds cheesy, here’s the translation: she gets the best organic food and veterinarian care there is; no frills, no jewelry, no fancy food bowl, just everything she really needs. And it has helped her, both physically and mentally: she is incredibly healthy and shiny, in great shape, and she understands that I take care of her and protect her, which has made her more confident.

IMG_0113

In this picture, she is in the woods in the South-East of The Netherlands, on New Year’s morning. We always get out of town for New Year’s Eve, because of the fireworks. The noise scares her so much, she ends up hiding in her ‘panic room’ (bathroom), shaking and shivering. So I decided early on that I would leave town for a couple of days with her and a friend. We go to a dog-friendly hotel or rent a ditto vacation home. It’s become a wonderful tradition.

Today was a good day for Aliki. She made a new friend in the park, even played with two other dogs, instead of trotting off to go sniff the whole area by herself. She increasingly interacts well with people, as she is no longer afraid they’ll hurt her. She also is becoming better at communicating with her fellow dogs. I still have to help a little sometimes by reminding her that I want her to be friendly and if she can’t be, to keep walking (that’s actually the command I use: ‘keep walking’) and ignore the dog she doesn’t like or is afraid of (as is more often the case). After a couple of years of training, our hard work is beginning to pay off. I can tell she understands that this new behavior keeps her out of trouble. So she is less afraid and more often wags her tail tentatively even while she is still bristling. I am always moved when I see her struggle with her ‘demons’ and I admire her for not giving up. She has come so far from the dog that jumped at every noise, snapped at almost every dog, nipped men she was afraid of in their calves, lunged at puppies…

Her friendship with Zorba was also essential; he’s a year younger than she is, also from Crete, and the sweetest, good-natured dog you’ll ever meet. They hit it off immediately and have been best friends ever since. His sweetness  disarms everyone, but especially for Aliki this was a good experience. Their friendship has mellowed her, which has helped with her behavior towards other dogs as well. I’m especially happy that she is so much better with pups now. She may growl, but does so very softly and without showing her teeth. Dogs have different opinions about education than we do: growling and snapping at pups is acceptable, but within certain boundaries. They’re not supposed to ever, ever hurt a pup. Not that Aliki ever did, but she definitely scared them. Now she sometimes plays with them, even has a few puppy friends.

But of course it’s not all about training. It’s also about cuddling. She really, really likes to be stroked, especially her chest. It’s the first thing I do in the morning and the last thing I do before going to bed. She’ll turn on her back and act like a little puppy, licking my hands as if her life depends on it. I let her, because I know it’s how she shows affection. During the day, when I am working, she is usually sleeping next to me in her basket. But every now and then she wakes up and gives me a little push with her nose to tell me she needs affection. Which I then provide, of course.

Advertisement

Aliki

Usually I don’t blog about private matters, but this is an exception.

Since I adopted my Greek teenage-mom/stray Cretan Hound mix Aliki (Greek for Alice), in this picture still on Crete,

Aliki op Kreta

safe but scared of almost everything, my life has changed quite a bit. She wasn’t the first dog in my life – we had dogs at home – but it was the first time I had to deal with a rescue who was afraid of men, most other dogs, cats, and most people in general. Fortunately, she wasn’t afraid of me. So we began our life together. It started with learning how to go for a walk without panicking at every noise and movement. Simultaneously, I had to convince her not to growl and snap at every dog she was afraid of or didn’t like. She hated puppies, which was strange, considering she brought up eight of them in very difficult circumstances. Whatever the reason, it was a line she couldn’t cross as far as I was concerned. If dogs could talk, they would probably say the same thing about me that I heard from little children: she’s kind, but very strict. Which turned out to be the perfect way to deal with Aliki’s fears: correcting her gently but consistently and showering her with praise whenever she did something right. Which was a lot, since she turned out to be very smart. The first thing I taught her was a command that I use whenever she ends up at the wrong side of a tree or other tall obstacle: I say “Uh oh!” and she immediately retraces her steps to “my” side of the obstacle. I only had to explain it to her twice. At home, she settled in easily. Even though she never before had lived in a house she has respect for everything that she thinks belongs to me: she never even attempted to get on the furniture, let alone the bed. Early on, she even stepped back from her food bowl whenever I got near. I helped her change that by petting her while she was eating and encouraging her to continue. The only ‘bad’ thing she did (twice) was jump on the kitchen counter, like a cat, while I wasn’t looking to get to her food that was defrosting there. As luck would have it, though, the second time she did it, I was in the bathroom and I heard the sound of pottery being moved on the counter, so I called “No! Bad dog!” and that was that. She was in awe of my ability to see her even when I wasn’t around and never tried to pull that one again. Little by little she discovered that cuddling and being stroked is fun. Nowadays, when I am working (I work at home) she will be in her bed next to me, and when she feels it’s time for some love, she’ll get up and gently push her beautiful nose against my arm. And she has to reciprocate: whenever I stroke her, especially her chest which is her favorite spot, she will lick my hand as long as I can stand it. It’s kind of gross, but too sweet to tell her not to do it.

Over the almost three years she has been living with me, she has changed enormously:

IMG_0008

Here, in August 2013, she is having fun with her best friend Zorba (also from Crete): they love to push each other in the water or keep one another from getting out of the water. She has become much friendlier with other dogs, too, but I still need to keep an eye on her. For some reason, she is scared of all short-nosed, wrinkly-faced dogs. Whether it’s a boxer or a bulldog, a pit bull or even a pug, she will bristle and sometimes growl. The good news is that she doesn’t lunge at dogs she fears anymore. Whether on or off the leash, she will now just try to avoid them generally, which is a huge improvement. She is somewhat aloof in general towards other dogs, with the exception of (Mediterranean) rescues, especially galgos and podencos. It’s as if they smell each other from miles away. I hear the same thing from others with (Mediterranean) rescues. I suppose it’s their body language, which is far more natural than that of dogs who grew up with people.

(to be continued…)

Moos en Mo vinden het juist fijn om besneden te zijn

De afgelopen maanden is de jongensbesnijdenis verscheidene keren ter discussie gesteld. In Duitsland werd de b’rit mila, de joodse besnijdenis, zelfs veroordeeld als kindermishandeling. Trouw publiceerde een vertaling van een artikel uit de Israëlische krant Ha’arets over een bizar en onhygiënisch besnijdenisgebruik van een kleine joodse sekte zonder enige toelichting, zodat bij niet ingewijden de indruk is gewekt dat het hier om een algemeen joods gebruik gaat. Ten slotte kwam de artsenvereniging KNMG voor de tweede keer sinds 2010 met een artikel waarin werd opgeroepen het besnijden van jongetjes ‘te ontmoedigen’.

Er is zo langzamerhand sprake van een patroon: eerst ging het over hoofddoeken, toen over rituele slacht en nu weer over besnijdenis.

Waarom mogen wij niet leven zoals wij willen? Waarom moeten onze tradities en religieuze symbolen vernietigd worden? Waarom beseft niemand dat op deze manier kwetsbare minderheden het leven in dit land onmogelijk wordt gemaakt? Of is dat juist de bedoeling?

Zoals de filosoof Geert ter Horst terecht opmerkte in een artikel in het Katholiek Nieuwsblad van 23 augustus dit jaar: een verbod op besnijdenis is een verbod op het jodendom. Datzelfde geldt uiteraard voor de islam. Voor joden en moslims is de besnijdenis deel van wie zij zijn.

Afgezien van religieuze en maatschappelijke argumenten is de besnijdenis ook te verdedigen om medische redenen: Uit alle onderzoeken blijkt dat een besneden penis zowel voor mannen als vrouwen gezonder is; door de betere hygiëne neemt de kans op allerlei besmettingen sterk af; in het bijzonder een veel kleinere kans op besmetting met het AIDS-virus: “…investigators discovered that circumcision cut HIV transmission rates by 55 to 65 percent.” (Scientific American, december 2008); bescherming tegen baarmoederhalskanker en de zeldzame maar dodelijke kanker aan de penis (Advances in Urology, 2011). Het is niet voor niets dat in de Verenigde Staten 70 procent van alle mannen meteen na de geboorte worden besneden om medische redenen.

Er is dus geen enkele rationele reden om de besnijdenis te verbieden of te ‘ontmoedigen’. Bovendien heeft van de miljoenen besneden moslims en joden slechts een handjevol mannen met terugwerkende kracht bezwaren tegen het als kind besneden zijn. Verreweg de meeste joodse en moslimmannen beschouwen het besneden zijn als een belangrijk onderdeel van hun identiteit. Zij dragen hun besneden penis met trots: Moos en Mo vinden het fijn dat zij besneden zijn.

Het zo nu en dan aangevoerde argument van zelfbeschikking van het kind klinkt zeer gezocht. Volgens de Nederlandse wet hebben ouders het recht hun kinderen op te voeden naar eigen inzicht, ook als dat tegen de mening van de meerderheid in gaat. Alles mag: je kind niet inenten tegen polio, weigeren je kind een bloedtransfusie te laten geven (alleen bij levensgevaar worden de ouders tijdelijk uit de ouderlijke macht ontzet), je kind naar een antroposofische school sturen, je kind homeopathische geneesmiddelen geven, je kind doodsbang maken voor de hel… Maar je kind opvoeden volgens de joodse of islamitische traditie, dat kan echt niet.

Donderdag 8 november, na afloop van de Kristallnachtherdenking in de Portugese synagoge, zal een debat over dit onderwerp plaatsvinden in Akantes, Nieuwe Herengracht 95 te Amsterdam, aanvang 20:00 uur, toegang gratis.

“Jeder, auch der niedrigste, sucht zu verhindern, dass man ihm zu nahe kommt.” (Elias Canetti, Masse und Macht, 1960)

Gedurende de hele maand juni is in Galerie Joghem werk te zien van Sina Fischer, een belangrijke jonge beeldend kunstenares. De tentoongestelde werken zijn op het eerste gezicht onschuldig uitziende kinderportretten, die echter bij nadere inspectie grote geheimen bevatten.

Sina Fischer werd op 21 februari 1978 geboren in Merseburg in de toenmalige Deutsche Demokratische Republik. Zij groeide op in Oost-Berlijn, in de Kollwitzstrasse. Dat laatste was een bizar toeval, zoals later zal blijken. In 1986 verlieten Sina en haar ouders en zusje de DDR, op Sina’s verjaardag, een jaar nadat haar ouders een uitreisvisum hadden aangevraagd.

Voor de ouders was het gebrek aan vrijheid de belangrijkste reden om te vertrekken. Dat konden zij hun kinderen niet vertellen, want die zouden dat per ongeluk op school kunnen doorvertellen, dus werden Sina en haar zusje overtuigd met verhalen over de grote hoeveelheden snoep die zij in het westen zouden aantreffen en de wonderen van techniek, zoals een horloge dat tegelijkertijd een wekker is. Sina woont sinds 1997 in Nederland, waar zij in 2011 afstudeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht.

In haar bekroonde afstudeerscriptie onderzoekt Sina haar relatie tot de DDR en de daaruit voortgekomen fascinatie voor totalitaire systemen, die een rode draad in haar werk is. Ik ga hier wat uitgebreid op in, omdat ik meen dat Sina’s beeldende kunst geboren is uit dezelfde behoefte om te begrijpen als het onderzoek dat zij verrichte in Berlijn voor haar scriptie. Daartoe verbleef zij onder andere in een voormalige Stasi-onderzoeksgevangenis, die zij minutieus beschrijft:

Ik sta alleen in een lange hal, 40 deuren, 20 aan iedere kant, allemaal gepolsterd van binnen. Het perspasje aan mijn jas verschaft mij de bewegingsvrijheid die de normale bezoeker hier niet heeft.
Ik ruik de bekende linoleumgeur, een geur die een ieder die in Oost-Duitsland is opgegroeid gelijk zal herkennen en loop langs al deze deuren. De ruimtes erachter zien er allemaal hetzelfde uit. Op de verdiepingen boven en onder mij bevindenzich nog eens evenveel van deze ruimtes.

Elk van de ruimten wordt onderzocht en beschreven. Sina laat zich opsluiten in een van de ondergrondse cellen om precies te kunnen ervaren wat dit inhoudt. Zij realiseert zich, in haar eigen woorden:

Ik zit sinds 2 uren in een cel, op een kruk, met rechte rug en
mijn handen op tafel. Ik ga onwillekeurig in mijn herinnering
terug naar mijn schooltijd in Oost Berlijn. De enige manier
waarop wij mochten zitten in de klas was zoals ik nu zit, ons
blik recht vooruit op het schoolbord gericht.
Ik ben verbaasd hoe goed ik deze houding nog beheers en dat ik
gedragsregels uit het alledaagse leven hier tegenkom als
strafmiddel.
Mijn blik, ook nu weer recht vooruit, gericht op de deur met
daarin het kijkgat.
Ik stel me voor hoe het moet zijn geweest om hier te zitten en
om de 5 minuten hetzelfde geluid te horen, het wegschuiven van
het metalen plaatje dat voor het kijkgat zit.
Geen enkele afleiding. Geen papier, pen, boek of tijdschrift.
Alleen het Niets was aanwezig en mensen achter deze deur.
Mensen, die om de 5 minuten zichtcontroles hielden en zodoende
hun werk deden.

De gevangenis was zelf een totalitair systeem binnen het grotere totalitaire systeem. Elke handeling, elke beweging was onderhevig aan strenge regels:

Zellenordnung
Ein mündlicher Befehl ist dasselbe wie eine schriftliche
Die Lagerstätte darf Tagsüber nur mit ärztlicher
Liegeerlaubnis benutzt werden
Das Anlehnen oder Lehnen gegen Wand oder Tisch ist Verboten
Jede 5 Minuten erfolgt Sichtkontrolle
Schlafen geschied liegend auf dem Rücken, die Hände auf der
Decke aufliegend
Des Nachts erfolgt Sichtkontrolle mit Licht alle 3 Minuten
Im Falle falscher Körperhaltung wird der Inhaftierte geweckt
Decke morgendlich zusammenlegen zu einem gleichmäßigen
Viereck, in jede Richtung 24 kleine Vierecke
Der Zahnputzbecher ist jeden Morgen 2 Zentimeter rechts des
inneren Wandschrankbereichs anzutreffen, der Stiel der
Zahnbürste schräg nach rechts geneigt so das die Borsten nach
links weisen
Handtücher mit den Falten nach innen am Haken aufhängen
Bei Öffnen der Tür steht Inhaftierter mit Gesicht zur Wand,
die Hände verschränkt auf dem Rücken und meldet sich mit
seiner Zellennummer
Jegliche Kontaktaufnahme mit dem Aufseher ist Verboten

Het is een lachspiegel van de DDR als geheel, zij het een grimmige. Wie hier opgesloten werd, moest iets op te biechten hebben. Het waren mensen die zich hadden verzet of die per ongeluk iets verkeerds hadden gezegd, een foto van een verkeerd gebouw hadden gemaakt, of soms gewoon door buren waren aangegeven. Het doel van de opsluiting was, in Sina’s woorden:

Bekentenis Productie Afdeling, zo heetten deze drie
verdiepingen. Op een ervan sta ik nu en besef dat een
toepasselijker woord hier niet voor te vinden is. Hier werd
niet aan waarheidsvinding gedaan maar werden schuldbekentenissen
geproduceerd.

Zij citeert een toenmalige ondervraging:

‘Wij hebben de macht, de onbeperkte macht, dat is wel duidelijk voor u, toch?
Wij kunnen met u doen wat wij willen. Er is niemand die u kan helpen.
Voor ons is het makkelijk u te laten sterven. Wij zetten u in een bus, met aan de buitenkant het opschrift brood, boter of groente.
U komt nergens levend aan, u verdwijnt op eeuwig. Nooit in uw leven zult u de mogelijkheid hebben om over dat wat u hier hebt meegemaakt te spreken.
Doet u dat wel zult u het niet overleven.’

Toch schrijft Sina tegen het einde van haar scriptie:

‘Ik voel me prettig als ik in een ondergrondse cel zit en de geur van vocht inadem, samen met de verstikkende stilte. Het raakt een gevoel dat altijd aanwezig is in mij. Ik noem het thuis.’

Het verlangen naar de DDR, hoe vreemd dat ook moge klinken, heeft haar nooit verlaten. Het is geen verlangen naar onderdrukking, maar naar de sfeer en de geheimzinnigheid van het Oost-Berlijn waarin zij opgroeide tussen huizen met kogelgaten; ruïnes die griezelig waren maar ook uitnodigden tot verkenning; binnenplaatsen met geheimzinnige donkere hoeken; de alom aanwezige geschiedenis in elke steen, elke laag van elk gebouw; en de afwezigheid van lawaai en felle kleuren, die ruimte bood voor haar eigen gedachten en fantasieën.

In vergelijking daarmee was West-Berlijn, waar het gezin naar verhuisde, een bombardement van de zintuigen dat niet alleen weinig ruimte liet voor innerlijke beleving, maar dat ook de herinnering, de geschiedenis verdrong.

Tegelijkertijd was de DDR natuurlijk in de eerste plaats een maatschappij vol verboden geheimen, mensen die je niet kon vertrouwen, een staat die het liefst de inhoud van je gedachten wilde controleren. De juf van de Kindergarten merkte op dat Sina in haar eigen wereld leefde en vroeg bezorgd aan haar moeder of zij daar niet uit gehaald moest worden. Het siert haar moeder, dat zij tegen de heersende cultuur in, het aanbod vriendelijk maar beslist van de hand wees.

Het vertrek was traumatisch. Een jaar lang wachten op het sein dat het gezin mocht gaan. Een jaar waarin de kinderen vaak niet buiten mochten spelen, want als het bericht kwam, moesten ze ogenblikkelijk vertrekken. En als het dan eindelijk zover is, op Sina’s achtste verjaardag, gaat het toch anders dan verwacht:

‘We gaan, trek gauw jassen en schoenen aan, het is tijd.’ Mijn vader pakt de slee, duidt met zijn hand dat wij erop moeten gaan zitten en begint te lopen. Het is donker, ik hoor het knarsen van zijn voetstappen in de diepe sneeuw.
Met mijn armen vast om mijn zus heen, kijk ik terug naar de sporen die onze slee achterlaat.
‘We gingen toch met een auto?’ vraag ik.
‘Er ligt te veel sneeuw, we moeten lopen,’ antwoord mijn moeder
‘Is het daar erg donker?’
‘Ja, even wel.’
‘Vieren we mijn verjaardag daar?’
‘Je moet nu stil zijn.’

Sina’s allereerste tentoonstelling was in een buurtcentrum aan het Mercatorplein in Amsterdam, vele jaren geleden, lang voordat zij aan haar studie begon. Ik was onder de indruk van de ernst en de menselijkheid van haar werk. Ook toen al stonden mensen centraal, maar de afbeeldingen waren nog sterk vertellend, illustratief van aard. Opvallend was ook toen al het zeer bescheiden gebruik van kleur.

Dit eerste werk, en ook veel van haar latere werk, leek mij zielsverwant aan twee wel heel uiteenlopende kunstenaars, Anselm Kiefer en Käthe Kollwitz. Als zij samen een kind zouden hebben gehad, was dat Sina Fischer geweest. ‘Zielsverwant’, want uiterlijke overeenkomsten zijn er lang niet altijd. Je moet dieper kijken om de spirituele verwantschap te ontdekken.

Van haar ‘moeder’ Käthe Kollwitz erfde Sina het mededogen, de kritische houding ten opzichte van de bestaande verhoudingen en het vermogen deze op een zeer persoonlijke wijze vorm te geven in haar kunst.

Van haar ‘vader’ Anselm Kiefer erfde zij het vermogen om door monochrome of zeer bescheiden gekleurde beelden de nachtmerrie van het totalitarisme voelbaar te maken. Tegelijkertijd sluit deze zuinigheid met kleuren aan bij haar leven in de DDR. Dit is wat Sina’s werk voor mij zo waardevol maakt: dat het niet bang is om schoonheid te zien waar die is. Of het nu de Oost-Berlijnse huizen met hun littekens van kogelwonden zijn of het in zwart-wit getekende gezicht van een dromend kind, waar betekenis is, is schoonheid te vinden.

De zes pasteltekeningen zijn meer dan levensgrote portretten van kinderen die in iets verdiept zijn. Het formaat brengt ons dicht op de huid van de kinderen, maar de gesuggereerde intimiteit is slechts schijn. De kinderen onttrekken zich bij nader onderzoek aan de vragende blik van de toeschouwer.

Die toeschouwer wil weten, wil het geheim ontsluieren. Maar hoe dichtbij hij ook komt, het kind geeft zijn geheim niet prijs. De vragen blijven onbeantwoord.

Elias Canetti, in zijn al genoemde boek Masse und Macht, helpt ons begrijpen waarom deze kinderen ons buitensluiten.
“Alles fragen ist ein Eindringen. Wo es als Mittel der Macht geübt wird, schneidet es wie ein Messer in den Leib der Gefragten.”
Vragen is binnendringen. Vragen is macht uitoefenen. Geen wonder dat de kinderen zich hieraan proberen te onttrekken.

Performing Child I roept vragen op, bij voorbeeld over de rij stoelen achter het kind. Gaat hier zo een commissie zitten die het kind vragen gaat stellen? Of een jury, die het kind zal beoordelen? Of wordt het kind ergens van verdacht en zal het ondervraagd worden? Of zijn wij, de toeschouwers die zich afvragen waarmee het kind bezig is en wat het denkt, misschien degenen die paradoxaal genoeg straks achter hem plaatsnemen op die stoelen om het kind eens duchtig aan de tand te voelen over zijn intenties?

Hoe dan ook: het kind kijkt enigszins verbeten de andere kant op, weliswaar in gedachten verzonken, maar zich tevens bewust van het bekeken worden. Het verzet zich tegen de vragende blikken, als een inwoner van een totalitaire staat, die zijn geheimen moet bewaren en altijd zijn buitenkant gescheiden moet houden van zijn binnenkant.

De vraag is gevaarlijk, niet alleen in de context van een totalitair systeem: er kan nog een vraag komen, en nog één. En elke keer wordt men gedwongen iets meer van zichzelf prijs te geven. Zelfs tussen geliefden is er weerzin tegen de dwingende vraag.

“Waar denk je aan?”
“O, niets.”

Als daarop een tweede, indringender vraag volgt, en nog een, ontwikkelt zich een strijd om de macht: de macht om alles wat je wilt weten ‘eruit te trekken’ of die om de eigen gedachten ‘voor zich’ te houden.

In Performing Child II lijkt het kind gestoord in zijn spel; zijn afwijzende gezicht toont tegelijkertijd zijn kwetsbaarheid, alsof het weet dat het vragen niet zal ophouden voor de vrager antwoord heeft gekregen. Immers, weer volgens Canetti:

“Fragen sind auf Antworte bedacht, solche, auf die keine Antwort erfolgt, sind wie in die Luft verschossenen Pfeile.”

Agressieve beeldspraak, die geheel past in het beeld van strijd en jacht dat Canetti verschillende keren gebruikt als het over vragen gaat. De pijlen die geen doel raken, zijn een nederlaag voor de vragensteller, die alles zal doen om dat te voorkomen.

Maar het zwijgen van het kind toont geestelijke kracht tegenover de brute macht van de ondervrager. Het kind beschermt zijn verbeeldingswereld en dwingt ons respect af.

Maar zwijgen isoleert ook: de zwijger staat apart van degenen die spreken. Hij bewaakt zijn geheim, dat met het verstrijken van de tijd groter, zwaarder en betekenisvoller wordt.

Het portret Mauerspiele suggereert heel sterk de tegenstelling tussen fysieke barrières zoals ‘de muur’ die het onmogelijk maakt te zien wat zich aan de andere kant ervan afspeelt, en de lege lucht erboven die er om vraagt gevuld te worden met verbeelding. De muur zelf, als barrière die het uitzicht belemmert, stimuleert de fantasie.

Ook nu mogen wij niet weten wat het kind fantaseert. Het glimlacht weliswaar, maar kijkt ook weg van de toeschouwer.

Een glimlach is een zeer geraffineerde manier om te ontkomen aan de druk van de vragensteller. Een glimlach zegt: ik ben je niet kwaad gezind, maar ik heb niets te zeggen, neem mij vooral niet kwalijk. Naast het zwijgen is het misschien wel de meest effectieve manier om aan het spervuur van vragen te ontkomen. Maar al duidelijk niet meer geheel onschuldig. Er is over nagedacht, zij het nog zo instinctief en onbewust.

De enige onschuldige vragen, zo stelt Canetti, zijn die van het kind. Het portret Kind laat een onschuldig kinderprofiel zien, dat als enige niets te verbergen schijnt te hebben. Het kind is nergens mee bezig; het vraagt zelf al niets meer, want het weet: zijn vragen worden niet gehoord door volwassen oren. Dromen lijkt het ook niet te hebben. Het lijkt door een ervaring te zijn gegaan als die van het jongetje in Goethe’s Erlkönig.

Het jongetje dat doodziek op zijn vader’s schoot zit, die in volle galop het kind naar een arts wil brengen. In Goethe’s gedicht (versterkt door Schubert’s dramatisch-muzikale vormgeving) vraagt de vader het angstige kind wat er is, maar wil het antwoord niet horen. Het kind stelt onschuldige wedervragen: ‘Hoor je dit dan niet? Zie je dat dan niet?’ maar de vader laat het kind alleen in zijn angst, door zijn vragen niet echt te beantwoorden.

Erlkönig, de elfenkoning, maakt hiervan handig gebruik en beoefent de kunst van de verleidende vragen: ‘Wil je dan niet mee, het is zo fijn in mijn wereld en je kunt er de hele tijd spelen.’ Alles behalve onschuldige vragen. Zonder antwoord van de vader is het kind weerloos. Het wil niet mee, maar Erlkönig pakt het kind beet en het sterft. Het is een goed voorbeeld van het verband dat Canetti in zijn onderzoek legt tussen vragen en de jacht.

Maar zo is het niet met het kind in het portret; dat rekent allang niet meer op zinnige antwoorden van volwassenen, laat staan vragen. Het is sceptisch.

Het portret van het kind in het Spiderman-kostuum verleidt bewust tot vragen stellen en onthoudt de toeschouwer net zo bewust een antwoord. Het kind heeft ‘iets’ in zijn handen, die weliswaar een beetje geopend zijn, maar niet genoeg om te zien wat het is.

Plagen is het wapen van de zwakkere, maar alleen als hij weet wat hij doet. Eén verkeerde beweging en zijn geheim wordt zichtbaar. Eén vrijmoedige blik en de vrager wordt een vijand.

Maar daarmee is het kind ook een held geworden: Spiderman in een Oost-Duitse cel, die zijn ondervrager tart, terwijl hij weet dat hij gemarteld zal worden. Maar dankzij zijn bijzondere vermogens als superheld zal hij het toch wel redden. Zelfs tegenover een overmacht als een totalitair systeem.

Fantaseert het kind zijn onmacht weg door Spiderman te worden?

Tote Spinnen. Een raadselachtig beeld dat nog geheimzinniger wordt in combinatie met de titel. Bestudeert het kind een dode spin? En hoe is die spin dan aan haar einde gekomen? Is het kind van Tote Spinnen het bijprodukt van de afdeling Bekentenissenproduktie? De machteloze die zelf tot beul van de nog zwakkere wordt, omdat hij niet kan overleven zonder zich af en toe even machtig te voelen?

Sinds de naziheerschappij in Duitsland en het totalitaire regime in de Sowjetunie weten we meer over de psychologie van het slachtofferschap. Het slachtoffer is getraumatiseerd; dit veroorzaakt ondraaglijke stress die vervolgens een uitweg zoekt en zich vaak afreageert op een (nog) zwakkere.

En zo zijn we weer terug bij Sina Fischer’s centrale thema: het individu tegenover de (totalitaire) macht. In haar scriptie beschrijft zij hoe zij zelf als achtjarige samen met haar zusje wordt verhoord nadat haar ouders het uitreisvisum hebben aangevraagd.

Een vreemde vrouw met donker haar en een lachje op haar mond
kijkt ons aan. Naast me mijn zus. We zitten op twee houten
krukken voor een grote tafel. Het soort tafel dat mijn oma
thuis ook heeft, wat maakt dat ik een beetje ben afgeleid.
Ik moet omhoog kijken wil ik de vrouw zien, moet naar haar op
kijken.
De houten krukjes zijn laag, mijn voeten raken de grond niet.
Mijn zus lukt dat wel. Ze is iets groter.
Het zit niet gemakkelijk en ik begin met mijn benen te
slingeren…heen en weer…heen en weer … de vrouw zegt
dat wij weten waarom we hier zijn en onze ouders niet ….
Ik weet dat niet, wil dat niet weten, slinger harder met mijn
benen tot de vrouw zegt dat ik op moet houden – ik ben immers
niet hier om te spelen…. ze wil dat ik naar haar kijk…
naar haar op kijk. Lachen doet ze niet meer.

Sina Fischer – portretten
Galerie Joghem
Sanquin, Plesmanlaan 125

Het is allemaal al gezegd…

Onlangs verscheen het essay De eeuwige terugkeer van het fascisme van Rob Riemen, directeur van Nexus en organisator van het jaarlijkse feest voor de geest, de Nexus conferentie. Heel voorspelbaar werd het essay afgebrand door recensenten die nog steeds vinden dat je het woord “fascisme” niet mag gebruiken voor, tja, fascisme. Zo vond Carel Peeters dat Riemen Ter Braak tendentieus had geparafraseerd, omdat hij er kennelijk van schrok dat de woorden van Ter Braak wel heel griezelig toepasbaar zijn op het verschijnsel Wilders.

In zijn essay heeft Riemen het over het verraad aan geestelijke waarden door intellectuelen die door hun weigering zich uit te spreken tegen fascistische tendenzen en bewegingen, deze juist alle ruimte geven om ongestoord hun gif te spuien:

Dit zijn de gecorrumpeerde elites die de geestelijke leegte cultiveren waarin het fascisme weer groot kan worden.

Riemen citeert naast Ter Braak ook Ortega y Gasset, Nietzsche, Camus, Thomas Mann en anderen die met hun analyses duidelijk maakten dat er meer aan de hand is in Europa dan erupties van totalitarisme: een nihilisme dat het menselijk streven reduceert tot een eeuwige strijd om meer hebben in plaats van meer zijn en dat daardoor mensen in een voortdurende staat van afgunst en ressentiment gevangen houdt. Zolang dit het geval is, zo betoogt Riemen, zal het fascisme in een of andere vorm steeds terugkeren.

Hij sluit zich hiermee aan bij Albert Camus, die aan het einde van zijn roman De Pest de hoofdpersoon, een arts die als eerste begrijpt dat er een pestepidemie is uitgebroken, het einde van deze epidemie niet met opluchting laat begroeten. De arts weet immers dat pestbacillen niet verdwijnen, maar slechts slapen tot er weer een gelegenheid komt om actief te worden. Deze in 1947 gepubliceerde roman gaat uiteraard over het fascisme en het taboe om het bijtijds als zodanig te herkennen.

Waar Riemen het heeft over de oorzaken van de “eeuwige terugkeer” van het fascisme, is hij glashelder. Het verdwijnen van zelfs maar het streven naar waarheid, recht en schoonheid heeft ruimte geschapen voor de massamens zoals beschreven door Ortega y Gasset in De opstand der horden (1930): een verwend kind dat zichzelf tot maat der dingen heeft verheven en dat niets dan minachting voelt voor intellectuele en morele inspanningen. Dit is het prototype van de Wilders-stemmer.

Maar wat doen we eraan? Riemen stelt dat alleen als we “de liefde voor het leven” terugvinden, wij Europa kunnen beschermen tegen de cyclische erupties van fascisme in steeds weer nieuwe gedaanten. Nog afgezien van de extreme vaagheid van het begrip “liefde voor het leven”: hoe doen we dat dan? Riemen meent dat het zich wijden aan

al wat waarlijk leven geeft – waarheid, goedheid, schoonheid, vriendschap, rechtvaardigheid, compassie en wijsheid

ons resistent zal maken tegen de “dodelijke bacil die fascisme heet.” Misschien is dat waar, maar het is nauwelijks een oplossing te noemen, aangezien het sedert de tweede helft van de negentiende eeuw opgekomen nihilisme inmiddels zo veel terrein (lees: hoofden en harten) gewonnen heeft, dat de door hem genoemde waarden door de overgrote meerderheid als onzin worden beschouwd, of nog erger: in het geheel geen betekenis meer hebben. Immers,  de geestesgesteldheid die daarvoor nodig is, vereist een dorst naar kennis en wijsheid, een vurig verlangen om een beter mens te worden en de zelfstandigheid om zelf te denken.

Maar als het zo is als Riemen beweert – en ik vrees dat hij gelijk heeft – dat het onderwijs deze dorst, dit verlangen en de autonomie van het denken allang niet meer stimuleert, of zelfs afleert, hoe kweken we die resistentie dan? De titel van zijn essay suggereert dat Riemen er zelf ook weinig vertrouwen in heeft dat het ooit nog goedkomt.

“For most positions of any importance, you need diplomas; to become an MP for Wilders’ Freedom Party, you only need a criminal record”

Or so I heard: a guest on a Dutch talk show said something in that vein yesterday…
If anyone out there still has the courage and perseverance to follow Dutch politics: Wow! Impressive.
For those who haven’t (I personally don’t blame you): due to a weird construction, Dutch neo-Nazis now have the power to decide the fate of the current government, a coalition of Conservatives/Republicans (the American type) and Christian Democrats (definitely no liberals in the American sense).
Of course, every decent person in this country was worried, and still is. But some incidents over the past few weeks have turned the horror show at least into a horror comedy. The PVV (Wilders’ party) won a horrifying 24 seats in the last elections, which took place in June.
Being a populist extreme right-wing party, the PVV of course constantly beats the “law and order” drum… Usually with anti-immigrant overtones.
Of those twenty-four, at least seven MPs (a whopping 34% of their party in parliament) have criminal records: abuse, fraud, illegal firearms, you name it. The facts about three of them only became public knowledge over the past few weeks.
Because the PVV provides the 76th vote the government coalition needs, Mr Wilders has been twisting himself in knots to justify that he hasn’t kicked out any of these criminals.
Not to poop on the party, but: this isn’t just comedy, is it? It also is horror: is this our future? Will we be governed – if the current political trends in Europe and the US continue – by crooks?
Our situation is not all that different from the one in the US: the Tea Party is the American equivalent of the PVV. It’s a little scary that in the US these people can operate inside one of the two big political parties. But even that is – considering the different political systems – a lot more like the Dutch situation than it would seem at first sight.
Given the fact that America has in fact a two party system and the Dutch have ten parties (this time) in Parliament, it’s not too far-fetched to say that the two parties in the current Dutch government have the same kind of relationship with Wilders’ party as the Republicans have with the Tea Party. They simply need the votes.
Maybe I don’t need to mention that the Dutch government coalition, led by Conservative PM
Rutte, has ignored the matter of the criminal records that keep popping up like daffodils in spring.

“The” Mosque and the Media

Republicans are outdoing one another in coming up with analogies. Newt Gingrich said about the building of a mosque, two blocks away from Ground Zero:  “Nazis don’t have the right to put up a sign next to the Holocaust Museum in Washington.” There are many, too many other disgusting examples.

How did this become an issue? Even though the plans were announced in December last year, there were no negative reactions until May, when right-wing extremist Pamela Geller blogged that the “monster mosque” represented “Islamic domination”. This was quickly taken up by the usual suspects in the news media: New York Post, Washington Examiner…

But then. To my utter amazement, CNN-US (and CNN-Europe) have been inciting the public against the mosque by ceaselessly offering negative comments on the building plan. One of their European reporters (I think it was Colleen McEdwards) even proudly announced that without CNN, the issue would have gone away by now. What the hell is going on here?

I’m afraid the same thing that has been going on since September 11, 2001. It’s apparently irresistible to take the opportunity to sell more newspapers, get more viewers by tapping into an undercurrent of xenophobia. What these news outlets don’t seem to understand, is that they are digging their own graves.

It has been the same here in Holland: Mr Wilders would never have gotten this many votes if it weren’t for the media, who have been working as his PR-agents. Every word, the untruer the better, was recorded; reporters still have to ask the man their first critical question. In other words: the Dutch public was led by the media to believe that islamophobic hate speech is okay and that is legitimate to question the fundamental human and civil rights of Muslims in The Netherlands.

The news media is supposed to be the watchdog of democracy – don’t they teach that in Schools of Journalism anymore?

In any case, Dutch public television, one of the main culprits,  will have time to think this over: the new right-wing government (if and when it will come to power) will cut at least two public channels. The point: they will come for you, too!

But seriously: What are my journalist-colleagues thinking? Why fan the flames of hatred, if you have the means and opportunity to report objectively and – for example – let the public know that (1) the planned cultural center/mosque/swimming pool is two blocks away from Ground Zero; (2) there are already two mosques in the area, one four blocks away and one twelve blocks away; (3) there is this thing, called the Constitution, which guarantees freedom of religion (as President Obama pointed out correctly, before he “nuanced” his statement the next day).

More importantly though, if you want to protect your own freedom, freedom of speech in the case of the news media, it is probably not a good idea to promote taking away freedoms (like freedom of religion) from others. Freedom needs our help; she is in serious danger. Let’s not turn our backs on her.

Voor mijn Nederlandse lezers

Reageren mag natuurlijk ook in het Nederlands.

Okay, I am blogging now, too, but…

I won’t tweet, ever!

I never thought I’d be grateful to the ADL, but I am, for speaking out against Holland’s newest NaLi. What is a NaLi? Fair question.

In the twentieth century a certain Adolf Hitler misused the popularity of socialism to name his party National Socialist (which obviously is a contradictio in terminis) to suggest that he wanted the best for “the people”. The catch was, as we all know, that the definition of “people” excluded whole categories of human beings, like Jews, Gypsies (Roma), homosexuals, socialists, etc.). The “utopia” the Nazis promised, would just be for Aryans.

In the twenty-first century, a certain Geert Wilders uses the popularity of liberalism (remember though, that this means something different in Europe: basically “laissez-faire” economic policies) to lure people into thinking he wants the best for “the people”, so he named his party “Freedom Party”. His ideology is National Liberalism, also a contradiction in terms.  The catch is, obviously, that at least one category of human beings, namely Muslims, are excluded from the “benefits” of his liberalism: Mr Wilders’ “utopia” is only for non-Muslims (and who knows who is next on the list of people to be excluded).

So, Nalis. Thank you ADL, for not wanting Mr Wilders to speak on September 11th at Ground Zero. But there my gratitude ends. The ADL has thrown its considerable weight in the battle over the mosque/cultural center/swimming pool that is to be built near Ground Zero. Because a Muslim institution in that place would hurt the feelings of those who lost loved ones on 9/11.

Let’s first remember what ADL stands for: Anti-Defamation League. It started out as an Antisemitism watchdog and in that capacity has done wonderful things; later it expanded its scope to other kinds of defamation. So how is it possible that the ADL itself now participates in defamation? To suggest that any Muslim organization, regardless of its intentions, world view, etc. does not belong anywhere near the WTC-site, is playing into the hands of those who appeal to our worst instincts: THE Muslims are to blame for the horrible acts of terror that were perpetrated on September 11th, 2001.

So, even though the ADL distances itself from Wilders, it promotes the same attitude, which is a shandah, as we Jews say.

%d bloggers like this: